Беларусь в Великой Отечественной войне
1941-1945 гг.
С первых дней Великой Отечественной войны территория Беларуси превратилась в арену жестокого противостояния немецких войск и Красной Армии. В чрезвычайно тяжелых условиях лета 1941 г. ярко проявился массовый патриотизм населения Беларуси. Оказавшись в зоне военных действий, большинство людей активно вступили в борьбу, встав на защиту Родины.
Героическая оборона Беларуси имела огромное военно-политическое значение. В кровопролитных боях с отборными немецко-фашистскими частями и соединениями срывался германский замысел "молниеносной войны", закладывался фундамент будущей Победы. Ценой жизней воинов Красной Армии перемалывались передовые части вермахта. То, что не смогла сделать ни одна армия стран Западной Европы, вершили бойцы и командиры Красной Армии, разбивая пропагандистский миф о непобедимости Третьего рейха. Многие тысячи германских солдат в начале Великой Отечественной войны нашли свой бесславный конец на белорусской земле.
Вклад белорусов в Победу
в Великой Отечественной войне
Всего на фронтах Великой Отечественной войны сражалось около 1 млн. 300 тыс. выходцев из Беларуси, как рядовыми бойцами, так и на командных постах самых разных рангов. Воевало около 400 генералов и адмиралов из числа уроженцев Беларуси. 21 из них командовал армиями, около 50 -различными корпусами и свыше 100 наших земляков командовали дивизиями.
Многие из них в послевоенный период стали видными военачальниками. Среди них следует прежде всего назвать Маршалов Советского Союза В.Д. Соколовского, И.И. Якубовского, генералов армии А.И. Антонова, И.И. Гусаковского, Е.Ф. Ивановского, В.А. Пеньковского, П.И. Ивашутина, В.Ф. Маргелова, И.Е. Шаврова, маршалов авиации С.А. Красовского, И.И. Пстыго.
Находясь в рядах Красной Армии, белорусы умело и героически сражались под Москвой, Ленинградом и Сталинградом, на Украине и в Прибалтике, с огромным патриотическим порывом освобождали родную республику, другие советские территории, страны Европы.
Выходцы из Беларуси были в подпольных организациях, которые действовали в немецких концлагерях, сражались в рядах партизан Италии, Франции, Бельгии, других государств. За мужество и бесстрашные подвиги, совершенные в составе подразделений европейского движения Сопротивления, многие из них были награждены боевыми наградами стран Европы. Наши соотечественники мужественно сражались также в составе войск союзников СССР по антигитлеровской коалиции.
Значительный вклад в достижение Победы внесли представители белорусского народа, эвакуированные в советский тыл. Упорным трудом на заводах и фабриках, в колхозах и совхозах, научных лабораториях они приближали Великую Победу.
Партизанское движение в Беларуси
в годы Великой Отечественной войны
Беларусь стала известной в мире как страна классической партизанской войны. В числе первых, самостоятельно возникших партизанских отрядов, был Пинский партизанский отряд под командованием В.З. Коржа, насчитывавший около 60 человек.
За время оккупации в Беларуси были образованы и вели боевые действия 1255 партизанских отрядов, из них 997 входили в состав 213 бригад. 258 отрядов сражались самостоятельно. Всего по учетным данным Белорусского штаба партизанского движения в республике насчитывалось около 374 тысячи партизан.
За три года героической борьбы в тылу врага, с июня 1941 г. по июль 1944 г., партизаны и подпольщики убили и ранили около полумиллиона немецких оккупантов и их пособников, пустили под откос 11128 вражеских эшелонов и 34 бронепоезда, разгромили 29 железнодорожных станций, 948 штабов и гарнизонов врага, подорвали и уничтожили более 18700 автомашин, более 300 тыс. рельсов, взорвали и сожгли 819 железнодорожных и 4710 других мостов, разрушили свыше 7300 км телефонно-телеграфных линий связи, сбили и сожгли на аэродромах 305 самолетов, подбили 1355 танков и бронемашин, уничтожили 438 орудий разного калибра, 939 военных складов.
Освобождение Беларуси
В результате стратегического наступления Красной Армии в 1943 г. фронт приблизился к Беларуси. 23 сентября был освобожден первый районный центр Беларуси Комарин.
Белорусская операция под кодовым названием "Багратион" - одна из крупнейших стратегических наступательных операций в годы Великой Отечественной войны. Была проведена 23 июня - 29 августа 1944 года с целью разгрома немецко-фашистской группы армий "Центр" и освобождения Беларуси с последующим выходом на территории Литвы, Латвии и Польши.
За участие в Белорусской операции более 1500 генералам, офицерам, сержантам и солдатам присвоено звание Героя Советского Союза, 662 соединения и части получили почетные наименования по названиям освобожденных ими городов и местностей.
В честь операции на 21-м км шоссе Минск-Москва насыпан Курган Славы Советской Армии - освободительницы Беларуси.
День освобождения Минска 3 июля отмечается как День независимости Республики Беларусь.
Землякi – героi
Многія ўраджэнцы і жыхары Смалявіччыны вызначыліся на франтах Вялікай Айчыннай вайны. Іх ратны подзвіг адзначаны ордэнамі і медалямі. Пяцёра нашых землякоў удастоены звання Героя Савецкага Саюза і адзін стаў поўным кавалерам ордэна Славы. Іх прозвішчы і іх подзвігі назаўсёды застануцца ў памяці землякоў.
Тумар Віктар Андрэевіч.
Герой Савецкага Саюза (13.09.1944). Нарадзіўся ў 1919 г. у в. Пелека Смалявіцкага раёна. Беларус. Працаваў на торфапрадпрыемстве “Чырвоны Сцяг”. У Чырвонай Арміі з 1940 г. На фронце з 1941 г. Удзельнік вызвалення Украіны і Румыніі. Стралок роты аўтаматчыкаў В.А. Тумар вызначыўся ў баях пад г. Ясы. Гітлераўцы пачалі буйное наступленне, спрабуючы прарваць нашу абарону. 30 мая 1944 г. рота аўтаматчыкаў, якой камандаваў старшы лейтэнант Сяргей Сцяпанаў, прыкрывала стык паміж суседнімі падраздзяленнямі. Пасля артылерыйскай і авіяцыйнай падрыхтоўкі на нашы акопы рынуліся фашысцкія танкі.
…Два танкі загарэліся адначасова. А з акопаў ляцелі новыя гранаты.
Варожая атака сарвалася.
Гітлераўцы пайшлі ў абход. Шасці танкам удалося прарвацца па флангу. Бачачы небяспеку, старшы лейтэнант Сцяпанаў ўстаў ва ўвесь рост і з гранатамі ў руках пабег насустрач танкам. За ім – Тумар, Накзараў і Куляшоў.
Гітлераўцы павярнулі машыны ў бок смельчакоў. Савецкія воіны сустрэлі іх гранатамі. Яшчэ два фашысцкія танкі запалалі, іншыя, ведучы агонь, набліжаліся да бяссстрашных воінаў. Старшы лейтэнант з апошняй звязкай гранат кінуўся пад танк. Машына ўздрыгнулася і спынілася. Паваліў чорны дым.
Салдаты паследвавалі прыкладу афіцэра. Ахвяруючы сваім жыццём, яны падарвалі яшчэ тры танкі.
Адважныя воіны былі пасмяротна ўдастоены высокага звання Героя Савецкага Саюза.В.А. Тумар пахаваны ў г. Ясы. Ён навечна залічаны ў спісы вайсковай часці. На торфапрадпрыемстве “Чырвоны Сцяг” пастаўлены помнік герою.
Аляхновіч Антон Адамовіч.
Герой Савецкага Саюза (10.04.1945). Нарадзіўся 02.04.1914 г. ў в. Дабраводка Смалявіцкага раёна. Беларус. Пасля заканчэння школы фабрычна-заводскага навучання працаваў на заводзе “Канструктар” ў Ленінградзе. Закончыў ваенна-лётнае вучылішча (1938), выкладаў у Новасібірскай школе ваенных лётчыкаў. У Вялікую Айчынную вайну на фронце - з верасня 1942 г. Служыў у авіацыі далёкага дзеяння. Намеснік камандзіра гвардэйскага авіяпалка маёр А.А. Аляхновіч здзейсніў 260 баявых вылетаў, 25 вылетаў па дастаўцы грузаў беларускім партызанам. Удзельнік Сталінградскай і Курскай бітваў, прарыву блакады Ленінграда, вызвалення Беларусі, Прыбалтыкі, Украіны, Польшчы, Чэхаславакіі, Венгрыі. Лятаў у глыбокі тыл праціўніка з мэтай знішчэння яго ваенных аб’ектаў. У маі 1943 г. група бамбардзіроўшчыкаў пад яго камандаваннем бамбіла ў Мінску варожыя аб’ екты. Пасля вайны прымаў удзел у ажыццяўленні палётаў у Арктыку, гвардыі палкоўнік. У 1958-1971 гг. працаваў у Беларускім упраўленні грамадзянскай авіяцыі. Жыў у Мінску. Памер 29.12.1979 г.
Патаповіч Мікалай Іосіфавіч.
Поўны кавалер ордэна Славы. Нарадзіўся 26.07.1922 г. у в. Старына Смалявіцкага раёна. Беларус. У гады Вялікай Айчыннай вайны - партызан, з 1944 г. на 3-м і 1-м Беларускіх франтах. Камандзір аддзялення разведкі сяржант М.І. Патаповіч вызначыўся пры вызваленні Літвы і ў баях на тэрыторыі Германіі. Каля г. Марыямпале захапіў трактар з прычэпам, нагружаным боепрыпасамі і палявой поштай гітлераўцаў. 06.02.1945 г. у час разведкі абароны праціўніка з 4 байцамі знаішчыў кулямёт разам з разлікам і 17 гітлераўцаў, 6 узяў у палон. 16.04.1945 г. у баях знішчыў варожы ручны кулямёт разам з яго разлікам, 12 гітлераўцаў, захапіў мінамёт і склад з мінамі. Памёр М.І. Патаповіч 12.05.1985 г.
Слонскі Яўстафій Рыгоравіч.
Герой Савецкая Саюза (10.01.1944). нарадзіўся 05.05.1886 г. у в. Юр’ева Смалявіцкага раёна. Беларус. У чырвонай Арміі - з 1918 г. Удзельнік грамадзянскай вайны на Паўднёвым фронце. У час Вялікай Айчыннай вайны на фронце - з чэрвеня 1941 г. Намеснік камандзіра стралковага палка гвардыі маёр Я.Р. Слонскі вызначыўся ў час бітвы за Днепр каля с. Вялікі Букрын Кіеўскай вобл. У ноч на 24 верасня 1943г. з першымі надраздзяленнямі фарсіраваў раку і арганізаваў захоп плацдарма. Савецкія воіны пад камандаваннем Слонскага адбілі контратаку ворага, падтрыманую танкамі, і ўтрымлівалі плацдарм, забяспечыўшы тым самым переправу ўсяго палка. У баі за в. Юшкі, таксама на Кіеўшчыне, Я.Р. Слонскі асабістым прыкладам натхняў байцоў на самаадданую барацьбу з ворагам. Паранены, ён не пакінуў баявых пазіцый. Загінуў у баі 28.09.1943 г. Пахаваны ў в. Юшкі. Імем Я.Р. Слонскага названа вуліца ў г.п. “Леў Талстой” Ліпецкай вобласці.
Зыль Васіль Канстанцінавіч.
Герой Савецкага Саюза (10.04.1945). Нарадзіўся 20.04.1902 г. у в. Астраўскі Смалявіцкага раёна. Беларус. Закончыў Маскоўскую артылерыйскую школу імя Красіна (1929), вучыўся ў Ваеннай артылерыйскай акадэміі (1931 – 1933). У Чырвнонай арміі - з 1923 г. З чэрвеня 1941 г. на Заходнім, Калінінскім, Паўночна-Заходнім, Сталінградскім, Данскім, 1-м Украінскім франтах. Вызначыўся пры фарсіраванні Одэра. 25.01.1945 г. гвардэйскі мінамётны полк пад камандаваннем падпалкоёніка В.К. Зыля ў ліку першых пераправіўся цераз р. Одэр на поўдзень ад г. Штэёнаў (цяпер Сьцінава, Польшча) і агнём падтрымліваў пяхоту, якая вяла баі за расшырэнне плацдарма. Пасля вайны служыў у Савецкай Арміі, палкоўнік. Памёр 04.12.1973 г. Яго імем названы школа і вуліца ў Цярнопалі, школа ў Калінінградзе. З’яўляўся ганаровым грамадзянінам г. Болхаў Арлоўскай вобласці.
Хронология событий Великой Отечественной войны
«Мы помним эти даты»
22 июня 1941 г.
Нападение фашистской Германии на СССР. Начало Великой Отечественной войны. Героическая оборона Брестской крепости.
3-26 июля 1941 г.
Оборона Могилева.
Конец августа 1941 г.
Оккупация всей территории Беларуси немецко-фашистскими войсками.
22 марта 1943 г.
Политика фашистского геноцида. Была уничтожена вместе с жителями деревня "Хатынь" (Логойский р-н). Её участь разделили многие деревни Беларуси во время войны.
30 июля 1943 г.
Осиповичская диверсия, самая крупная диверсия времен II мировой войны. Подпольщиками уничтожены 4 эшелона с боеприпасами и танками "тигр".
7 августа 1943 г.
Начало освобождения Беларуси.
26 ноября 1943 г.
Освобождение войсками Белорусского фронта первого областного центра БССР - г. Гомеля.
23 июня-28 августа 1944 г.
Белорусская операция "Багратион", освобождение Беларуси от немецко-фашистских захватчиков. В ходе ІІ-ой мировой войны Беларусь понесла самые тяжелые потери, погиб каждый четвертый житель республики. Разрушены города, крупные и средние промышленные предприятия, сожжено свыше 9 тыс. деревень. Около 380 тыс. чел. вывезены в Германию, многие, после возвращения на Родину, были отправлены в сталинские лагеря.
3 июля 1944 г.
Освобождение войсками 3-го и 1-го Белорусских фронтов столицы БССР г. Минска.
27 апреля 1945 г.
Принятие БССР в состав членом-основателей ООН. Признание мировым сообществом вклада белорусского народа в разгром гитлеровской Германии и огромных жертв в борьбе с фашизмом.